Avrupa ülkelerindeki uygulamalar

Bir atık depolama sahasında atıkların bertarafı için kamu yetkilileri (genellikle ulusal ancak bazen bölgesel) tarafından alınan, genellikle çevre amacı göz önünde bulundurularak ve gelirin vergiden sorumlu kuruluşa tahakkuk ettiği vergilerdir. Kısaca, kamu otoritesi tarafından tahsil edilen bertaraf vergisi olarak isimlendirilebilir. 19 AB üye devleti halihazırda, yasal depolama alanlarına gönderilen tehlikeli olmayan belediye atıklarının bertarafı için düzenli depolama vergileri uygulamaktadır. 5 üye devlette belediye atığının bertarafı için yakma vergileri bulunmaktadır.

Kapı ücretleri (Gate fees):

Atık bertaraf hizmetinin sağlanması için düzenli depolama sahalarının operatörleri tarafından belirlenen ve onların maliyetlerini/karlarını karşılayacak şekilde tasarlanmış ücretlerdir. Bu ücretler kullanılan düzenli depolama sahasına, tesise ve mevcut atık depolama kapasitesi ve pazar değişiklikleri gibi diğer faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Hizmet bedeli, atık bertaraf operatörü tarafından alınır.

Attığın kadar öde sistemleri

Avrupa’da ‘kirleten öder’ düşüncesi hakimdir; ücret sistemi dahilinde atık toplama için Attığın Kadar Öde (PAYT) uygulaması, atık fraksiyonlarının başarılı bir şekilde ayrı toplanmasına yardımcı olmaktadır. PAYT programlarında, haneler ürettikleri atık miktarına göre ücretlendirilir. PAYT planlarını sabit oranlı ücretler veya vergiler ile değişken unsurların kombinasyonunu içerir; konteyner boyutları (hacme dayalı), çuval sayısı (çuval bazlı), toplama sıklığı, toplanan ağırlık gibi. Bu sistem genelde belediye atıkları için uygulanır. Karışık belediye atıkları, evsel atıklar ve benzeri ticari ve endüstriyel atıklar ile kamu kurumlarından gelen atıkları içermektedir. Bu sistemin amacı, biyo atık, kağıt, cam ve metal gibi geri dönüştürülebilir malzemelerin ayrı ayrı toplanmasının (kısmen veya tamamen) endüstriyel atıkların daha yüksek ücretlendirilmesi ile çapraz finanse edilmesidir; bu ücretli hizmet geliri diğer geri dönüşüm hizmetlerinin maliyetlerini karşılamakta kullanılır. Gelişmiş ülkelerde vatandaşlara uygulanan benzeri çöp vergilerinin dışında sanayilerden çıkan endüstriyel atıklar için de katı kurallar mevcuttur.

Üretici sorumluluk planları (belirli atık akışları için)

Piyasaya arz ettikleri ürünlerin atık yönetimi için üreticilere/ ithalatçılara mali sorumluluk yükleyen şemalardır. 27 üye ülkenin tamamında ambalaj için üretici sorumluluk planları belirlenmiştir; vergilendirmeden depozito geri ödeme şemalarına ve “Yeşil Nokta” planlarına kadar çeşitlilik gösterir. Üye Devletlerin çoğunda, aboneli üreticiler tarafından finanse edilen bir program olan “Yeşil Nokta” yaklaşımı, genellikle tüketicilerin, ambalajın geri kazanımı ve geri dönüştürülmesi maliyetine üreticinin katkıda bulunduğunun farkına varmasını sağlamak için ambalajın üzerine bir logo eklenmesini içerir. Üreticiler genellikle devam eden sabit ve değişken ücretlerle birlikte programa katılmak için bir ücret öderler. ‘Lisans ücretleri’, piyasaya sürdükleri ambalaj malzemesi tonajına göre üreticiler tarafından ödenir. Bu tür programların genel amacı ambalaj atık haline geldikten sonra toplama, ayırma ve geri dönüştürme maliyetlerini karşılamak için ambalajı azaltmaya teşvik etmektir. WEEE (Waste Electrical and Electronic Equipment) uygulamalarıyla üreticiler tarafından piyasaya arz edilen miktara göre alınan ücretler ise buzdolabı, bulaşık ve çamaşır makinesi gibi büyük, mikrodalga fırın gibi orta ve küçük ev aletleri gibi ürünler için geçerlidir. Benzer uygulamalar araç, batarya, lastik, kağıt/karton, yağ (motor, mineral, yenilebilir) üreticileri ve kullanılmayan/tarihi geçmiş ilaçlar için de geçerlidir.

Kaynak:

PwC Türkiye/ Biyokütle Ve Biyoenerji Sektörlerine Genel Bakış